Կենսագրությունը
ՋԻՎԱՆԻ [Լևոնյան Սերոբ Ստեփանի, 1846, գ. Կարծախ (այժմ՝ Վրաստանի Ախալքալաքի շրջանում) – 5.3.1909, Թիֆլիս], աշուղ, ժողովրդական երգիչ: Փոքր տարիքից համբավավոր աշուղ Ղարա Ղազարի (Սիայի) մոտ յուրացրել է աշուղական արվեստի կանոնները, սովորել նվագել քյաման, ջութակ, հորինել երգեր: 1866-ին հանդիպել է Սազայուն, որի հետ մտերմանալով՝ 1867-ի գարնանը մեկնել է Թիֆլիս: 1868–95-ին ապրել է Ալեքսանդրապոլում (նրան հոգատարությամբ են շրջապատել աշուղներ Զահրին, Մալուլը, Ղեյրաթին, Ֆիզային), այնուհետև՝ Թիֆլիսում: Որոշ ժամանակ անց ընտրվել է «ուստաբաշի» (գլխավոր վարպետ): Մինչև 1880-ական թթ. Ջիվանու երգերը տպագրվել են տարբեր պարբերականներում և «Սոխակ Հայաստանի» երգարանի հատորներում: 1870–90-ական թթ. հայ հասարակական մտքի և ազգ-ազատագրական շարժման վերելքի տարիներին Ջիվանու սիրային, քնարական երգերին փոխարինելու են եկել բողոքի և ըմբոստության երգերը: Նրա բոլոր երգերում առկա է ազատախոհությունը. շատ գաղափարներ աշուղն արտահայտել է այլաբանորեն («Այծյամ», «Սիրուն հավ», «Ես մի ծառ եմ ծիրանի», «Հոյ տառը» և այլն): Քարոզել է հետևել լուսավորությանը և գիտությանը, սիրել հայրենիքն ու ընտանիքը, հորդորել երբեք չհուսահատվել, քանի որ «ձախորդ օրերը կուգան ու կերթան» («Ձախորդ օրերը»): Նա երգել է համերաշխություն, եղբայրություն, հայրենիքը, մաքուր ու անարատ սերը («Պաղ աղբյուրի մոտ», «Նազելույս ամպ է իջել»): Ջիվանին հրապարակախոս է, փիլիսոփա, բարոյագետ: Նա աշուղական երգը մաքրել է արևելյան ճոռոմաբանությունից, օտար բառերից, ստեղծել բանաստեղծական պարզ ու անպաճույճ լեզու՝ նպաստելով նաև գրականության աշխարհաբարի զարգացմանը: Մեզ է հասել Ջիվանու շուրջ 1200 երգ:
Գործունեությունը
Ջիվանին շարունակել և խորացրել է Նաղաշ Հովնաթանից սկիզբ առած ու Սայաթ-Նովայի զարգացրած՝ որևէ երգի համար հատուկ եղանակ հորինելու ավանդույթը («Քո փափագով», «Ընկերը», «Այծյամ¦, «Ձախորդ օրերը» և այլն): Օգտվել է նաև ավանդական աշուղական եղանակներից, դրանք ներկայացրել նորովի: Ջիվանին հայ աշուղական երգի ելևէջային ոճը հարստացրել է բուն ժողովրդական (գեղջկական) երաժշտության տարրերով և ստեղծել իր անհատական գրելաձևը: Նրա երգերին բնորոշ են խոսքային և վոկալ ինտոնացիաների միա-ձուլումը, զգացմունքի խորության զուգորդումը արտահայտման վիպականության հետ («Ձախորդ օրերը», «Ազգ իմ», «Ավարայրի դաշտը», «Սպիտակ մազեր», «Փորձը մարդուն»): Եղանակները կենսահաստատ են, դրանց ձայնակարգային հիմքը հարուստ է, ռիթմը՝ բազմազան: Ջիվանին ասերգի վարպետ է («Խելքի աշեցեք»): Վիպականորեն հանդարտ ու ծավալուն «պատմողականությամբ» միջնադարյան տաղերին է նմանվում «Առավոտյան քաղցր հովիկը» երգը, քաղաքային ժողովրդական ոճի օգտագործման նմուշ է «Քույրերիս մեջ» երգը, որի եղանակը սերում է միջնադարյան նախօրինակից: Ջիվանին կատարել է նաև ուրիշների երգերը, դրանց համար հարմարացրել կամ հորինել է եղանակներ («Անի քաղաք»): Ջիվանու երգերը հեղինակից գրի են առել Ք. Կարա-Մուրզան, Մակար Եկմալյանը, Կոմիտասը, Ա. Բրուտյանը, հետագայում (այլ աշուղների երգածից)՝ Ս. Դեմուրյանը, Ռոմանոս Մելիքյանը:
Նկարները
Տեսանյութերը
ԱՇՈԻՂ ՋԻՎԱՆԻ
Ջիվանի – Սասունարար ...
Աշուղ Ջիվանի -Քանքարավոր ընկեր ...
Մեր մեծերը - Ջիվանի...
Կարդում է Վլադիմիր Աբաջյանը.Ջիվա...
Այլ հղումները
