Կենսագրությունը
ՆԱՐ-ԴՈՍ (Հովհաննիսյան Միքայել Զաքարի, 1.3.1867, Թիֆլիս – 13.7.1933, Թիֆլիս, թաղված է Խոջիվանքի գերեզմանատանը), գրող: Սովորել է Թիֆլիսի Նիկոլաևյան երկդասյան դպրոցում, Քութայիսի նահանգի ուսուցչական սեմինարիայում: 1890–1906-ին՝ «Նոր դար» թերթի պատասխանատու քարտուղար, 1913–18-ին՝ «Սուրհանդակ» թերթի աշխատակից: Նար-Դոսի սկզբնական շրջանում գրել է բանաստեղծություններ, այնուհետև պատմվածքներ, ֆելիետոններ, դրամատիկական գործեր:
Գործունեությունը
1886-ից գրել է վեպեր, վիպակներ: Մխո-Օհան ստորագրությամբ «Նոր դար» թերթում Նար-Դոսը հրատարակել է «Ճշմարիտ բարեկամը» (1886), «Բարերար եւ որդեգիր» (1888) վիպակները, «Քնքուշ լարեր» (1887), «Զազունեան» (1890) վեպերը: Նար-Դոսը «Մեր թաղը» պատմվածաշարում պատկերել է քաղաքի ընչազուրկ խավին. խավարի ու թշվառության միջավայրում մեծ չարիք են սնահավատությունը, տգիտությունը («Սաքուլն ուխտ գնաց», 1889, «Ինչպէս բժշկեցին», 1889), դաժանությունն ու կոպտությունը («Թէ ինչ եղաւ հետո, երբ շաքարամանից երկու կտոր շաքար պակասեց», 1890, «Յոպոպ», 1890), հարբեցողությունը («Հոգուն վրայ հասաւ», 1889): «Աննա Սարոեան» (1888) վիպակում վեր է հանել ընտանիքի քայքայման սոցիալական և հոգեբանական պատճառները: «Ես եւ նա» (1889) պատմվածքում անհատի ճակատագիրն է՝ իր տարուբերումներով: 1891-ից Նար-Դոսի ստեղծագործությանը բնորոշ է հոգեբանական վերլուծությունը: «Սպանուած աղաւնի» (1898) վիպակում պատկերված է հայ կնոջ բարդ ու ողբերգական ճակատագիրը, «Նեղ օրերից մէկը» (1904), «Մի օր աշնանը» (1907), «Խմբագիրը» (1913) պատմվածքներում՝ հայ մտավորականության զրկանքներով ու դժվարություններով լի կյանքը: «Պայքար» (1911) վեպում ներկայացրել է իր ժամանակի հասարակ գլխավոր հոսանքների՝ պահպանողական և ազատամիտ կամ այսպես կոչված նորդարական ու մշակական բախումը: Դա ընդունելով որպես ելակետ՝ գրողը շոշափել է սոցիալական խնդիրներ, պատկերել կյանքի դրամատիզմը: