ԲԱԿՈՒՆՑ Ակսել (Թևոսյան Ալեքսանդր Ստեփանի, 25.6.1899, Գորիս – 8.7.1937), գրող, բանասեր, թարգմանիչ, կինոդրամատուրգ: Ս.Ա. Բակունցի հայրը: Ավարտել է Գորիսի ծխական դպրոցը (1910), Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը (1917), Խարկովի գյուղատնտեսական ինստիտուտը (1923): 1918-ին կամավորական խմբերի հետ մասնակցել է հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարին (Էրզրում, Կարս, Սարդարապատ): 1924–26-ին՝ Զանգեզուր գավառի գլխավոր գյուղատնտես և հողբաժնի վարիչ:
Շիրիմը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետությունում՝ Երևան քաղաքի «Կոմիտասի անվան զբոսայգու» պանթեոնում:"(նյութը տրամադրել է «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ» հրատարակչությունը)"
Գործունեությունը
1923–25-ին «Մարտակոչ» (Թիֆլիս) և «Խորհրդային Հայաստան» թերթերում տպագրվել են Բակունցի «Մեր գյուղերում», «Գավառական նամականի», «Նամակներ գյուղից» ակնարկների շարքերը, որտեղ ներկայացված է գյուղի տնտեսկան վիճակը: Բակունցին գրական հռչակ է բերել պատմվածքների «Մթնաձոր» ժողովրդական («Ալպիական մանուշակ», «Լառ Մարգար», «Միրհավ», «Խոնարհ աղջիկը», «Այու սարի լանջին», «Մթնաձորի չարքը» և այլն): 1927-ին լույս է տեսել «Հովնաթան Մարչ» երգիծական վիպակը, 1933-ին՝ «Սև ցելերի սերմնացանը» ժողովրդական («Նամակ ռուսաց թագավորին», «Սպիտակ ձին», «Բրուտի տղան», «Սև ցելերի սերմնացանը» և այլն): Պատմվածքներում գեղարվեստական մեծ վարպետությամբ պատկերված են հայրենի բնությունը, հայ գեղջուկի միամտությունն ու հոգու գեղեցկությունը, աշխատավոր մարդու հոգեկան արժանիքները: 1935-ին հրատարակվել են «Անձրևը» ակնարկների ժողովածուն, «Եղբայրության ընկուզենիները» գիրքը, որտեղ զետեղված «Կյորես» երգիծական վիպակում նկարագրված է գավառական քաղաքի կյանքը, կենցաղը: Անավարտ են մնացել Բակունցի «Խաչատուր Աբովյան», «Կարմրաքար», «Որդի որոտման» գործերը: Բակունցի սցենարներով նկարահանվել են «Սև թևի տակ» (1930), «Տրագեդիա Արագածի վրա» (1931), «Զանգեզուր» (1936) կինոնկարները:
Բակունցի բանասիրական աշխատություններից ուշագրավ է Խաչատուր Աբովյանի «Անհայտ բացակայումը» (1932) ուսումնասիրությունը: Կատարել է թարգմանություններ: Աշխարհաբարի է վերածել միջնադարյան առակների «Աղվեսագիրք» հավաքածուն (1935): Բակունցը հայ գրակականությունը հարստացրել է պատմվածքի և վիպակի դասական նմուշներով, ազգ-գեղարվեստական մտածողությունն արտահայտող ոճով: Անհիմն բռնադատվել է, մահվան հանգամանքները անհայտ են: Հետմահու արդարացվել է:
Երկ. հ. 1–4, Ե., 1976–84:
"(նյութը տրամադրել է «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ» հրատարակչությունը)"
Մեծանուն մարդկաց կարծիքները Ա. Բակունցի մասին. Բակունցը մեր արձակի ամենատաղանդավոր ներկայացուցիչն է:Նրա ստեղծագործությունների վրա անհատական կնիք է դրված`այնքան թարմ են և ինքը «Բրուտի տղան» է : Այնպես նուրբ են հյուսված այս պատմվածքները...այնպես նուրբ,կարծես հեքիաթ են,կարծես երազ են տեսնում,այնպես կախարդորեն սուզվում են իրար մեջ անցյալն ու ներկան,որ հուշը դառնում է ներկա և իրական,ներկան դառնում է երազ... Ավ. Իսահակյան
Լիրիկ էր ոչ միայն իր գրքերում,այլև կյանքում:Մոլորություններ չուներ,եթե չհաշվենք ծխախոտը...Ամենամեծ«անկարգությունը»,որ նա կարող էր թույլ տալ,դա այն էր,որ փողոցում կկռանար,կվերցներ մի հողակոշտ և ագահաբար կհամբուրեր. -Ոչ մի հող այսպես չի բուրում,չէ՞... Ես հաճախ ուշ գիշերներին անցնում էի այն տան մոտով,ուր ապրում և ստեղծագործում էր մեծ,անկրկնելի,եղերական Ակսել Բակունցը:Նա հիմա լեգենդ է ,երգ ու էլեգիա,ու փողոցից այլևս չես տեսնի նրան իր համեստ,փոքրիկ սենյակում` նստած իր գրասեղանի մոտ գրելիս կամ կարդալիս... Ես վերջին անգամ նրան տեսա,երբ նա երեսունյոթ տարեկան էր,և այդպես էլ մնաց իմ հուշերում... Գուրգեն Մահարի
...Երբեմն նստում էր դիմացս և խոսեցնում մեր սարերից,տավարածների կյանքից: ՈՒ լսում էր թաքուն համակրանքով,և ես զգում էի դա: -Քեզնից հողի հոտ եմ առնում,-մի օր ասաց ինձ կամաց,և ես թախիծ զգացի նրա աչքերում: ...Ախ,ուրիշ բան չեմ ուզում,քեզ հետ ձիերից իջնեինք Իշխանասարի անմահական աղբյուրներից մեկի մոտ,ծաղիկների վրա փռեինք մեր յափնջիները և չոքեինք,խմեինք քչքչացող զուլալ ջուրը: Արցունքներ երևացին կապույտ աչքերում: Ես ցնցված էի,վահ,այսքան էլ կարոտ... Վախթանգ Անանյան
