Մեծանուն Հայեր

ԳԱՐԵԳԻՆ ՆԺԴԵՀ (ՏԵՐ-ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ)

Քաղաքական գործիչ , Հրապարակախոս , Հասարակական գործիչ

Ծնվել է՝ 01/01/1886 - Մահացել է՝ 21/12/1955

Կենսագրությունը

ՆԺԴԵՀ Գարեգին [Տեր-Հարությունյան Գարեգին Եղիշեի, 1.1.1886, գյուղ Կզնուտ (Նախիջևանի գավառ) – 21.12.1955, քաղաք Վլադիմիր (Ռուսաստան)], ռազմական, քաղաքական և պետական գործիչ, գնդապետ, հրապարակախոս, փիլիսոփա: ՀՀԴ կուսակցության անդամ: Սովորել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում (1904-ին դուրս է եկել), 1907-ին ավարտել Սոֆիայի սպայական դպրոցը: 1909-ին Կովկասում ցարական ոստիկանությունը ձերբակալել է Նժդեհին: 1911-ին անցել է Բուլղարիա:

"(նյութը տրամադրել է «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ» հրատարակչությունը)"

Արտահայտած մտքերը.

«Ազգային ոգի – ահա՜ գերագույն հերոսը, միա՜կը, մեր պատմության անիվը դարձնող, մեր հավաքական ճակատագիրը վարող հերոսը»:

«Հոգու հիվանդություն ունեն ժողովուրդները, երբ բողոքում են իրենց հայրենիքից»:

«Պիտ պարտվի, պիտ մեռնի կեղծիքը մեր կյանքում, որ ապրի մեր ժողովուրդը»:

«Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը»:

1. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

2. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

3. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

4. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

5. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

6. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

7. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

8. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

9. Գարեգին Նժդեհի մտքերը այլ կայքերում ...... »»»

Գործունեությունը

1912-ին Նժդեհն Անդրանիկի հետ կազմակերպել է հայկական կամավորական վաշտ (270 զինվոր), որը բուլղարական բանակի շարքերում 1913-ին կռվել է Թուրքիայի դեմ, որի համար բուլղարական Կառավարությունը Նժդեհին պարգևատրել է Սպայական խաչով: 1914-ին տեղափոխվել է Թիֆլիս, զինվորագրվել հայկական կամավորական շարժմանը, նշանակվել կամավորական 2-րդ զորաջոկատի հրամանատարի տեղակալ: 1916-ին անցել է Ալեքսանդրապոլ: 1918-ին մասնակցել է Ղարաքիլիսայի ճակատամարտին (մայիսի 24– 29): ՀՀ (1918–20) հռչակման առաջին իսկ օրվանից զբաղվել է ազգային բանակի կազմավորման և ուսուցման գործով: 1919-ի օգոստոսից՝ Զանգեզուրում ԶՈւ հրամանատար: Զորավարական տաղանդը դրսևորվել է հատկապես 1919-ի նոյեմբերին Զանգեզուրի վրա հարձակման ժամանակ թուրք-թաթարական զորքերին կազմակերպված դիմադրություն ցույց տալիս: Նժդեհը չի ընդունել Խորհրդային Ռուսաստանի և ՀՀ միջև 1920-ի օգոստոսի 10-ին կնքված համաձայնագիրը, որով Կարմիր բանակը գրավելու էր Ղարաբաղը, Զանգեզուրն ու Նախիջևանը, և շարունակել է պայքարը, իսկ հոկտեմբերի 10-ին Նժդեհի գլխավորությամբ սկսվել է համազանգեզուրյան ապստամբությունը: Նոյեմբերի 21-ին Կարմիր բանակը պարտված հեռացել է Գորիսից: 1920-ի դեկտեմբերի 25-ին Նժդեհը ընտրվել է «Ինքնավար Սյունիքի» (Լեռնահայաստանի Հանրապետություն) սպարապետ՝ դիկտատորի լիազորություններով: Նժդեհի գործունեությունը խափանել է Լեռնային Ղարաբաղի և Նախիջևանի հետ Զանգեզուրը ևս Ադրբեջանին հանձնելու բոլշևիկյան ծրագիրը: 1921-ի հուլիսին Զանգեզուրից անցել է Պարսկաստան, այնտեղից՝ Սոֆիա: 1932–34-ին բնակվել է ԱՄՆ-ում, որտեղ հիմնել է «Ցեղակրոն» շարժումը: Երկրորդ աշխարհամարտի (1939–45) ժամանակ մասնակցել է գերմանական բանակում հայկական ազգային լեգեոն կազմավորելու գործին: Երբ խորհրդային բանակը մտել է Բուլղարիա (1944), Նժդեհը կամավոր ներկայացել է խորհրդային ռազմական իշխանությանը, տեղափոխվել Մոսկվա, որտեղ 1944-ի նոյեմբերի 2-ին ձերբակալվել է, Երևանում դատապարտվել 25 տարվա բանտարկության: 1948-ին Երևանից տեղափոխել են Վլադիմիր քաղաքի բանտ, որտեղ և մահացել է: 1983-ին աճյունը գաղտնի տեղափոխվել է Հայաստան և 1986-ին, Նժդեհի կտակի համաձայն, մի փոքր մասունք ամփոփվել է Խուստուփ լեռան լանջին, աճյունը՝ Սպիտակավոր Ս. Աստվածածին վանքում (ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղի մոտ):

Տաթևի վանքի, որը եղել է Լեռնահայաստանի Հանրապետության ղեկավարի նստավայրը, բակում կանգնեցվել է (2003-ին) Նժդեհի հուշարձանը: Նժդեհի անունով Երևանում կոչվել են հրապարակ, փողոց, մետրոպոլիտենի կայարան:

Երկ., հ. 1–2, Ե., 2002: Հատընտիր, Ե., 2001:

Մեծ գաղափար (նորահայտ նյութեր), Ե., 2002:

Գրական երկեր, Ե., 2003:

"(նյութը տրամադրել է «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ» հրատարակչությունը)"