Կենսագրությունը
ՔԱՋՈՒՆԻ Մանուել [11(23).8.1823, Կոստանդնուպոլիս – 1(14).12.1903, Կոստանդնուպոլիս, թաղված է Վենետիկի Ս. Ղազար կղզում], մանկավարժ, բնագետ, փիլիսոփա: Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ (1843): Ավարտել է Մուրատ-Ռափայելյան վարժարանը: Աշխատել է Կոստանդնուպոլսի Մխիթարյան վարժարաններում՝ որպես ուսուցիչ և տեսուչ, 1848–51-ին՝ «Բազմավեպի» խմբագրի տեղակալ: 1883-ից՝ Մուրատ-Ռափայելյան վարժարանի տնօրեն: 1903-ին ընտրվել է Վենետիկի միաբանության թագադիր աբբա:
Գործունեությունը
Քաջունին նպաստել է հայկական վարժարաններում բնագիտական առարկաների դասավանդումը բարելավելու և գիտության պահանջներին համապատասխանեցնելու գործին, կազմել է մաթեմատիկայի, քիմիայի, ֆիզիկայի, մեխանիկայի դասագրքեր: 1869–75-ին Ս. Ղազարում հիմնել է ֆիզիկայի ուսուցման լաբորատորիա: Քաջունու «Արուեստաբանութիւն կամ շտեմարան գիտելեաց» (1875) գիրքը յուրատեսակ հանրագիտարան է: Հեղինակ է գյուղատնտեսության տարբեր ճյուղերի վերաբերյալ գիտահանրամատչելի աշխատությունների: Նրա գլխավոր երկը՝ «Բառգիրք արուեստից եւ գիտութեանց եւ գեղեցիկ դպրութեանց», հանրագիտարան բառարանն է (հ. 1–3, 1891–93): Քաջունու «Հնախօսութիւն Հայաստանի» (1855) և «Աշխարհագրութիւն հին եւ նոր Հայաստանեայց դպրատանց տղայոց համար» (1857) ուսուցողական ձեռնարկները գրված են Ղ. Ինճիճյանի աշխատությունների հիման վրա: Առաջարկել է քիմիական նյութերի անվանակարգման իր եղանակը, մշակել և շրջանառության մեջ է դրել բազմաթիվ հայերեն գիտական եզրեր:
Նկարները
Այլ հղումները
- «Ո՞վ Ո՞վ է» Հայկական Հանրագիտարան
- Այվազյան Հ.Մ., Գիտական եզրաբանության առաջին մշակողը, ԲԵՀ, 1993, թ. 3 (77):
- Այվազյան Հ. Մ., Գրիգորյան Ս. Կ., Հայկական քիմիական անվանակարգության բարեփոխման հիմնախնդիրները, Ե., 1998:
- Միրզոյան Լ., Երևելի Մխիթարյանները՝ Մանուել Քաջունի, Ե., 2005:
- «Տեղեկագիր» ՀԽՍՀ ԳԱ, Ֆիզիկա, 1977, հ. 12:
- Ахвердян С. Н., Сардарян Р.А., Мануэль Каджуни. армянский пропагандист естественных наук XIX века,
- Մանուել Քաջունուն անվան դպրոց
