Կենսագրությունը
ՆԵՐՍԵՍ Ե ԱՇՏԱՐԱԿԵՑԻ (13.2.1770, Աշտարակ – 13.2.1857, Ս. Էջմիածին), ազգ-զատագրական շարժման գործիչ, Ամենայն հայոց կաթողիկոս 1843-ից: Հաջորդել է Հովհաննես Ը Կարբեցուն: Ուսանել է Էջմիածնի ժառանգավորաց դպրոցում: Երևանյան առաջին արշավանքի ժամանակ (1804) աջակցել է ռուսական զորքերին: 1814–28-ին եղել է Վիրահայոց թեմի առաջնորդ, ծավալել է տնտեսական և կրթական գործունեություն, Թիֆլիսում հիմնադրել (1824) Ներսիսյան դպրոցը: 1826–28-ի ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ կազմակերպել է հայկական կամավորական գումարտակներ, անձամբ մասնակցել Երևանի, Էջմիածնի, Սարդարապատի ազատագրմանը:
Գործունեությունը
Երևանի գրավումից (1827-ի հոկտեմբերի 1) հետո նշանակվել է երկրամասի ժամանակավոր վարչության անդամ, պարգևատրվել է Ա. Նևսկու շքանշանով (1828): Նշանակալի դեր է կատարել Պարսկաստանից հայերի ներգաղթի կազմակերպման գործում: Ռուսաստանի հովանավորության ներքո հայկական ինքնավար պետություն ստեղծելու Ներսես Ե Աշտարակեցու ձգտումները շուտով հարուցել են ցարական կառավարության դժգոհությունը, և Ի. Ֆ. Պասկևիչի (Կովկասի կառավարչապետ) սադրանքով հեռացվել է Այսրկովկասից՝ նշանակվելով Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիայի հայոց թեմի առաջնորդ (1828):