Կենսագրությունը
ՏՐԴԱՏ Գ Մեծ (250-ական թթ. – մոտ 330), Հայոց թագավոր 287-ից: Հոր՝ Խոսրով Ա-ի սպա-նությունից հետո մանկահասակ Տրդատին նախարար Արտավազդ Մանդակունին փախցրել է Հռոմ: Կրթվել և դաստիարակվել է հռոմեական արքունիքում: Պարսից տերության դեմ Ավրելիանոս կայսրի հաղթական արշավանքին մասնակցած Տրդատ Գ ժամանակավորապես (274–276) տիրել է Հայոց գահին: 287-ին Հռոմեական կայսր Դիոկղետիանոսը Տրդատ Գ-ին ճանաչել է Հայոց թագավոր: Վերջինս հռոմեական զորքերի աջակցությամբ Հայաստանից դուրս է մղել պարսկական նվաճողներին և հաստատվել հայրենի գահին:
Գործունեությունը
Տրդատ Գ ավելի քան տասը տարի պատերազմներ է մղել Սասանյան Պարսկաստանի դեմ՝ նախապես հյուսիսից թիկունքն ամրապնդելով ալանների հետ կնքած դաշինքով (կնության է առել Ալանաց թագավոր Աշխադարի դուստր Աշխենին): 298-ին Մծբինում կնքված հռոմեա-պարսկական քառասնամյա խաղաղության պայմանագրով Սասանյաններն ստիպված հրա-ժարվել են «Հայաստանի մեծ թագավոր» տիտղոսից և ճանաչել Տրդատ Գ-ի գահակալումը: Վերականգնելով հայկական պետության անկախությունը՝ Տրդատ Գ վերահաստատել է պարսկական տիրապետության ժամանակ խախտված «Արտաշիսական» սահմանագծերը, անցկացրել նոր «աշխարհագիր», կարգավորել հարկային համակարգը և այլն: Գահակալման առաջին տարիներին հալածել է քրիստոնեության հետևորդներին: Հետագայում, փոխելով իր քաղաքականությունը, Տրդատ Գ ընտրել է գաղափարաքաղաքական ու կրոնական նոր ուղի և 301-ին քրիստոնեությունը Հայաստանում հռչակել է պետական կրոն: Նրա հրովարտակով Գրիգոր Ա Լուսավորիչը 302-ին մեկնել է Կեսարիա և ձեռնադրվել Հայոց եպիսկոպոսապետ: Սկզբնական շրջանում Հռոմեական կայսրությունը թշնամաբար է վերաբերվել քրիստոնեությունը պետական կրոն ճանաչած Տրդատ Գ-ին, սակայն հետագայում Հայոց արքային հաջողվել է դաշինք կնքել Կոստանդիանոս Մեծ կայսրի հետ: Պարսկաստանում Շապուհ II-ի գահակալմամբ (309–379) կրկին սրվել են հայ-պարսկական հարաբերությունները: Նրան հաջողվել է Տրդատ Գ-ի դեմ հանել դժգոհ նախարարներին և Հյուսիսային Կովկասի ցեղերին: Տրդատ Գ նախ հաշվեհարդար է տեսել ապստամբ նախարարների հետ, ապա Աղվանքի Գարգարացվոց դաշտում ջախջախել հյուսիսային ցեղերին:
Նկարները
Այլ հղումները
